Alle rechten voorbehouden. De gehele of gedeeltelijke reproductie is verboden zonder de toestemming van Marinus C. Gisolf en zonder bronvermelding

Het sublime moment in het toerisme is het moment van beleven. Zoals men bij het nuttigen van een maaltijd voedingsstoffen en caloriën tot zich neemt, is er een soortgelijke opname van impulsen via de zintuigen. We trekken de analogie door en noemen de prikkels die de zintuigen ontvangen de opname van Belevings Caloriën – in het kort BelCal. Deze BelCal worden verwerkt door het brein. Een eenheid opgenomen en verwerkte BelCal heet een ervaring. Het proces van opnemen van BelCal (het beleven dus, oftewel de consumptie van een toeristisch product in ons geval) en de verwerking tot een ervaring maakt gebruik van een intellectueel “spijsverterings” systeem, gebaseerd op referentiekaders en in het geheugen opgeslagen beelden, geuren, geluiden etc. Om als toerist uit de eigen sociale omgeving weg te zijn en mensen en dingen om ons heen waar te nemen, zonder dat ons eigen “ik” daar een dominerende en interpreterende rol in speelt, is een van de mogelijke gevolgen van de opname van BelCal en dan denken wij er wel aan dat deze opname doorgaans vrijwillig is. De toegepaste criteria noemen we hier referentiekaders, die ook weer verband houden met het vermogen om te kunnen associëren en verder bedoelen we met het woord referentiekader alle sociaal en cultureel vastgelegde vormen en normen om informatie te verwerken. De toepassing van onze eigen criteria op het waargenomene wordt populair gezegd wel de verwerking van indrukken genoemd.

Deze opname van BelCal komt uit de zogenaamde belevingsbronnen (Belbron); toeristische attracties vallen hier onder. Op dit punt moet er wel duidelijk gemaakt worden, dat toeristen allerlei zaken beleven en dat vele van deze belevingen en hun resulterende ervaringen niet noodzakelijkerwijs uit toeristische attracties hoeven te komen. In elke omgeving die anders is dan de thuis omgeving (een gegeven in het toerisme), valt er overal wel wat te zien, te ruiken of, anders gezegd: dingen vallen op. Het toeristisch beleven betreft dus ook de omgeving, een plaatselijke bevolking, de kleuren van hun huizen of de geuren van gerechten. Wij kunnen dus alle belevingen en ervaringen verdelen in degene, die het resultaat zijn van een van tevoren geplande toeristische attractie (museum, canopy tour, skibaan bijv.) of door toevallige omstandigheden, zoals een landschap, een plaatselijke religieuze bijeenkomst of ook de mindere leuke, zoals een ongeluk of overstroming.

 

 

Er zijn dus bronnen, die alleen voor de toerist aangelegd zijn en andere, die deel uitmaken van het dagelijkse leven van een bevolking, zonder dat daarbij eigenlijk aan toerisme gedacht wordt.

Het beleven moge dan het kernpunt zijn, waarom een vakantie draait, het beperkt zich echter niet alleen tot de toeristische attracties en hun omgeving. Voor dat men bij een plaats komt, waar BelCal opgenomen kunnen worden -, is er al een heel verhaal aan vooraf gegaan. In de zone van een Belbron overnacht men doorgaans en men maakt ook gebruik van een wegennet, restaurants of souvenirs winkeltjes. Deze hele infrastructuur, die in principe vooraf gaat aan de beleving van een specifieke Belbron, vormt een deel van die beleving. De hoofdbelbron is dan de reden, waarom een toerist naar die bestemming toe wilde gaan, oftewel het is de mogelijke ervaring, die de toerist oorspronkelijk zocht. Er zijn echter ook vele andere zaken waar een toerist van kan genieten buiten de hoofdbron om. Dit gebeurt door het creeëren van nevenbelbronnen naast de hoofdattractie, waar de toerist voor gekomen is. De toerist arriveert om een beroemde waterval te zien, maar tegelijkertijd kunnen de mensen rond deze belbron ook andere attracties creeëren. Een hotel kan een botanische tuin aanleggen, een oude water molen kan weer gerestaureerd worden, men organiseert een muziek festival en er zijn verder vele vormen om BelCal aan te bieden – uiteraard tegen een zekere geldelijke vergoeding. Souvenirs en andere soorten winkels kunnen ook voorzien in additionele BelCal bronnen. Mensen vinden het nu eenmaal leuk dingetjes te kopen van de streek waar ze met vakantie zijn – aannemend dat deze producten daadwerkelijk in de streek zelf gemaakt zijn en bij voorkeur enige originaliteit bevatten of culturele elementen die bij die bepaalde bevolking hoort. Een van de redenen hier achter is, dat men de toerist zolang mogelijk in de zone of streek wil houden. Hoe meer er te beleven valt, des te groter de kans dat de toerist nog een nachtje blijft. We praten dus nu niet zozeer over de potentiële BelCal van één attractie, maar over de belevingswaarde van een hele streek. Een gebied waar veel verschillende dingen te doen zijn – met een hoog BelCal potentieel dus – trekt meer toeristen aan, dan een gebied waar men slechts komt om één zaak te zien en daarna direct doorreist. Een toeristen attractie heeft dus een BelCal waarde, maar een streek of zone ook – de som van individuele BelCal bronnen. Een hotel kan zelf al een Belbron vormen en niet alleen als uitvalsbasis voor het bezoek aan verschillende attracties van die zone. Sterker nog, er is een duidelijke tendens, dat hoteliers de toeristen graag wat extra nachtjes willen houden en zelf allerlei BelBronnen aanbieden: mooie tuinen, zwembaden, spa’s, tennis- of golfbanen, casino’s en nog vele van dit soort zaken. Deze BelBronnen, die gebruik maken van de aanwezigheid van toeristen, die voor een hoofdattractie komen, worden dus ook wel Nevenbelbronnen genoemd. Daarnaast zijn er de dorpen, plaatselijke winkeltjes, een parkje, kerkje of tempel als potentiële Belbronnen. Er bevindt zich hier dus een scheiding tussen Belbronnen, die de reden vormen, waarvoor de toerist ergens naartoe gekomen is (de hoofdbron), en dan zijn er de Belbronnen, die los worden aangeboden als meerwaarde van een zone, en die BelBronnen, die onderweg voor het oprapen liggen en voor de toerist gratis BelCal opname kunnen betekenen, al naar gelang het hem uitkomt en wat hij onderweg tegenkomt. Wij noemen dit de Gedeelde Belbronnen, daar men deze deelt met de bevolking. Voor de toerist levert de BelCal opname al of niet een toeristische ervaring op, maar voor de bevolking vormt dezelfde bron ook opname van BelCal, maar de resulterende ervaringen zijn alledaagse als onderdeel van hun normale leven. Dat wil zeggen, dat deze laatste ‘gedeelde’ bronnen afhangen van het feit of de toerist ze benut of niet. Naast de drie genoemde Belbronnen is er nog een vierde soort, en dat betreft de bronnen, die geen echte toeristische infrastructuur erbij hebben en ook nooit voor toeristen uitgekozen zijn. Het kan een mooi stuk bos betreffen, een afgelegen strandje of een plaats kan plotseling bekendheid verwerven door een of ander natuurlijk fenomeen. Wij noemen dit de toevallige Belbronnen, daar het de vraag is of de toerist ze kan vinden of niet. Ook de kudde koeien die plotseling de weg oversteekt kan zo’n BelBron vormen. We vatten dit samen:

HOOFDBELBRONNEN:

de voornaamste reden, waarom een toerist naar een bestemming gaat, met andere woorden een trekpleister. Hierdoor is dit soort bronnen vaak grootschalig. Voorbeelden zijn de Iguazu watervalen, Disney World of het Kruger Park.

NEVENBELBRONNEN:

in de buurt van een hoofdbelbron; maakt gebruik van de aanwezigheid van toeristen aldaar en hierdoor vaak kleinschaliger en ook speciaal aangelegd voor toeristen. We denken aan een spa in een hotel, de zogenaamde Canopy Tours of een plaatselijke dansvoorstelling.

GEDEELDE BELBRONNEN:

deze worden ook voor andere doeleinden gebruikt, met andere woorden zouden deze belbronen ook bestaan hebben zonder de aanwezigheid van toeristen. Ze worden dus gedeeld met de bevolking. De aanwezigheid van deze belbronnen betekent niet, dat de toerist ze opmerkt en er BelCal uit zal halen. Het kan een leuk kerkje betreffen, de versiering van huizen of een mooie boslaan.

TOEVALLIGE BELBRONNEN:

deze betreffentoevallige omstandigheden, die nooit voor toeristen bestemd waren. Een kudde schapen, die plotseling de weg oversteekt of een toevallige ontmoeting met aardige mensen zijn hier voorbeelden van. Deze Belbronnen zijn dus nooit alszodanig ontworpen en hebben dus geen infrastructuur en als belbron ook geen eigenaar. Ook vallen hier onder – helaas- ongelukken en natuurrampen.

De invloed die toeristen op belbronnen uitoefenen speelt op verschillende manieren. Er zijn de fysieke invloeden (vervuiling is er een voorbeeld van) en de socioculturele invloeden (het achterstellen van een plaatselijke bevolking kunnnen we noemen in dit geval). Daarnaast zijn er belbronnen, die bij het gebruik niet veranderen (een rivier bij het zg. white water rafting) en degene, die hier wel onder ‘lijden’: een bos, bijvoorbeeld. Dan zijn er de Belbronnen, die bij aanleg schade berokkend hebben (als ook de erbij horende infrastructuur) en andere niet.

We moeten er op dit punt wel bij stil staan, dat iets een BelCal bron is, omdat die door de mens als zodanig bestempeld wordt. Een vergezicht wordt pas een vergezicht als er iemand naar staat te kijken. Een waterval kan duizenden jaren naar beneden kletteren, maar wordt pas een BelCal bron als iemand op het lumineuze idee komt er mensen naar toe te halen speciaal om het spektakel van vallend water te gaan zien. In die zin is een Belbron altijd een creatie van de mens, onafhankelijk van het feit hoelang het natuur fenomeen (bijvoorbeeld) bestaan moge hebben. Een Belbron kan van de grond af aan geheel geconstrueerd worden (een pretpark bijvoorbeeld of een museum); de attractie kan gedeeltelijk gemaakt worden, zich baserend op reeds bestaande structuren (uitzicht punt waarbij alleen het punt zelf enige constructie vereist, bos waar alleen nog maar een pad aangelegd hoeft te worden) of geheel natuurlijk zijn zonder inmenging van de mens (een strand bijvoorbeeld). Wat echter wel altijd een inmenging van de mens blijft, is de infrastructuur rond de attractie en de manier om er te komen.

Bij de hoofdbelbronnen kunnen we zien dat vaak door de grootschaligheid ervan aanzienlijke schade wordt aangericht bij de aanleg ervan op zowel fysiek als sociocultureel niveau, en dat hetzelfde geldt voor het gebruik. Er zijn overigens gevallen van hoofdbelbronnen, zoals de Iguazu watervallen, waarbij de attractie zelf nooit aangelegd is, maar de enorme infrastructuur en wegen er omheen wel. Voor de nevenbronnen ligt dit anders. Vanwege een kleinschaliger karakter zou de aanleg ervan fysiek niet schadelijk hoeven te zijn, noch het gebruik ervan. Dit geldt ook op sociocultureel niveau. De gedeelde belbronnen zijn nooit voor het toerisme aangelegd, dus in die fase ook nooit schadelijk geweest; hetzelfde geldt voor de toevallige bronnen. Bij het gebruik van de gedeelde bronnen nemen we aan dat er fysiek weinig schade aangericht wordt, of het moest dezelfde schade zijn, die een plaatselijke bevolking ook aanricht: de uitlaatgassen van de plaatselijke bus bijvoorbeeld. Wat wel schadelijk bij de nevenbelbronnen kan zijn, is het probleem van teveel mensen om dezelfde plek. Een dorp kan ‘onder de voet gelopen’ worden, waardoor de gedeelde belbron bijna exclusief voor de toeristen wordt en de plaatselijke bevolking, maar ergens anders hun heil moeten zoeken.

We kunnen de gevolgen van het toerisme op Belbronnen als volgt samenvatten:

	AANLEG		GEBRUIK
	Fysiek	Sociocultureel	Fysiek	Sociocultureel
Hoofdbelbron	S	S	S	S
Nevenbelbron	S	S/N	S/N	S/N
Gedeelde belbron	N	N	S/N	S/N
Toevallige belbron	N	N	N	N

S betekent Schadelijk en de N betekent Niet-Schadelijk; S/N betekent dat de zaak niet duidelijk ligt.

Het is duidelijk uit bovenstaande tabel, dat de meer idealistisch ingestelde toerist aanvoelt, dat bij de Gedeelde Belbronen en Toevallige Belbronnen minder schade aan het milieu aangebracht wordt. Voor het grootste deel komt dit door het karakter van de belbronnen, maar vooral ook door de kleinschaligheid ervan. De grootste schade posten veroorzaakt bij het toerisme zijn de grootschalige projecten en het probleem van teveel mensen op één plek (stranden!). Helaas kan niet alles in deze wereld kleinschalig zijn en zeker niet met de snel groeiende aantallen toeristen van tegenwoordig.

Er zijn vele verschillende manieren waarop een toerist met vakantie kan gaan. Het kan individueel zijn of in een groep, alle hotels en maaltijden kunnen van tevoren gereserveerd zijn, of de toerist heeft juist helemaal niets geregeld.

Afhankelijk van hoe de toerist zijn vakantie gepland heeft, kunnen we kijken hoe het gebruik van de Belbronnen liggen.

Resorttoerisme:

De hoofdbelbron is doorgaans het resort zelf. Er zijn een paar eenvoudige en makkelijk herkenbare nevenbronnen bij (spa, paardrijden op het strand of een minigolf om maar wat te noemen). De toerist kan niet of nauwelijks het complex verlaten, wat betekent dat er weinig plaatselijke indrukken opgedaan worden en er zo goed als geen contact met de plaatselijke bevolking is, met andere woorden worden er geen nieuwe ervaring opgedaag op basis van de gedeelde belbronnen, terwijl ook de incidentele belbronnen zich nauwelijks zullen presenteren. Ook via het personeel van het resorthotel kan men weinig authentieks verwachten, daar doorgaans het overgrote deel van dit personeel ook niet uit die zone komt.

We kunnen hier overigens ook het geval noemen van de Cruise schepen, waar hetzelfde op van toepassing is.

Groepsreizen (comfortabel):

Dit soort reizen doen doorgaans een paar zeer bekende hoofdbelbronnen aan (“highlights”) en geven verder de optie om nevenbelbronnen te bezoeken. De hotels zijn dus comfortabel, wat vaak inhoudt, dat het personeel van buitenaf aangetrokken wordt. Het aantal gedeelde belbronnen is beperkt, maar zijn er wel. Men rijdt elke dag door het landschap en onderweg kan gestopt worden. Er is ook een tendens dat Tour Operators schooltjes bezoeken of zelfs thuis bezoeken organiseren juist om de opname van BelCal uit gedeelde belbronnen wat hoger te maken.

Groepsreizen (openbaar veroer, wandelreis etc.)

Misschien doen dit soort groepen een paar hoofdbelbronnen aan (niet altijd) en ook een paar nevenbelbronnen. Het aantal gedeelde belbronnen waaraan de toerist wordt blootgesteld is een stuk hoger dan bij de groepsreis van hierboven – alleen al het reizen met openbaar vervoer is daarvoor een waarborg. Om dezelfde reden zullen er zich zeker incidentele belbronnen voordoen, ook omdat dit soort reizen vaak meer van omstandigheden afhankelijk zijn. Het contact met een plaatselijke bevolking kan dan ook van groot belang blijken voor de opname van BelCal.

Fit – Huurauto

Afhankelijk van wat de toerist zelf wil zal zijn vakantie over een aantal hoofd- en nevenbelbronnen bestaan. Daarnaast uiteraard veel gedeelde belbronnen, daar hij elke dag in zijn auto door het land trekt. De incidentle belbronnen (en we hopen uiteraard de positieve….) vormen ook een belangrijk onderdeel voor opgedane ervaringen, hoewel dit vaak van de toerist zelf afhangt in hoeverre hij daar open voor staat.

Fit – Openbaar Vervoer of shuttle

Weinig hoofdbelbronnen daar die moeilijker te bereiken zijn. Hetzelfde geldt voor de nevenbelbronnen, tenzij die vervoer inbegrepen hebben in hun arrangement. Het aantal ervaringen van gedeelde belbronnen zou hoog moeten zijn, als ook de kans op incidentele belbronnen.

Rugzak reizigers (‘backpackers’)

Doorgaans bezoeken deze reizigers geen hoofdbelbronnen en ook geen nevenbelbronnen, daar zij daar niet voor willen betalen. Het gaat er bij de ‘backpackers’ vooral om de incidentele belbronnen, alhoewel ze uiteraard vele kansen krijgen ervaringen te putten uit gedeelde belbronnen. Juist bij het reizen waarbij men het verloop ervan aan het toeval overlaat, is er een nadruk op incidentele belbronnen – ook omdat er geen economische waarde aangekoppeld is. Onderling schept men zelfs op over hoe toevallig zij de verschillende zaken geregeld hadden of interessante plaatselijke mensen ontmoet hebben.

Er zijn nog vele andere soorten reizen, waarvan we de trips met zeilboten kunnen noemen (onderweg dus heel weinig gedeelde belbronnen, behalve in de haven), meerdaagse trektochten in de bergen, te paard of wandelend. Meerdaagse excursies in groepsverband is ook een mogelijkheid, die afhankelijk van de toerist ervaringen kan opleveren uit verschillende soorten belbronnen. In dit laatste geval als ook bij groeps reizen, spelen dan de sociale ervaringen een grote rol, zeker wat de medereizigers betreft.

Elke bestemming in een land heeft een zeker aantal hoofd- of nevenbelbronnen als ook de gedeelde en incidentele. Men kan zelfs zover gaan om te zeggen dat een plaatselijke bestemming een zekere belevings waarde heeft, die de som vormt van hoofd- en nevenbelbronnen. Afgezien daarvan kan een streek veel potenieel aan gedeelde belbronnen aandragen (stadje of leuke dorpjes). Daarnaast is er de infrastructuur op het gebied van overnachtingen, restaurants, bars, supermarkten etc. In sommige plaatsen is die sector veel ruimer vertegenwoordigd dan in andere. We kunnen een plaatselijke bestemming in kaart brengen op basis van de belbronnen en infrastructuren die er aanwezig zijn. Een voorbeeld hiervan is het dorpje Tortuguero in Costa Rica, dat aan de kust in de jungle ligt en alleen per klein vliegtuigje of per boot bereikbaar is. De omschrijving zou er dan zo uitzien:

Bestemming: TORTUGUERO

Hoofdbelbronnen: Nationale Park Tortuguero

Nevenbelbronnen: – Wandeling naar de heuvel van Tortuguero

– Kanoen in het park

– Schildpadden half juni – half october

Gedeelde Belbronnen: weinig oorspronkelijk bevolking, de weg er naartoe per boot, dus ook weinig plaatselijks, veel personeel van buitenaf, dorpje bijna alleen voor hotel personeel

Toevallige Belbronnen: Behalve het ‘spotten’ van dieren weinig kansen verder, daar alles per boot gaat.

Infrastructuur: Hotels 1 – 3½ ster laagbouw, 10-70 kamers

Geen wegen, alles per boot; bereikbaar per klein vliegtuigje

Natuur omgeving, weinig nieuwe aanleg

» Deze website is niet commercieel en genereert geen inkomsten; daarom wordt het op prijs gesteld, wanneer diegenen die de inhoud ervan actief gebruiken (werkzaam in het toerisme, studenten en academici) een vrijwillige donatie maken – klein en symbolisch als die ook mag zijn – door op de DONATE toets te drukken (Paypal systeem) onderaan deze pagina «

Alle rechten voorbehouden. De gehele of gedeeltelijke reproductie is verboden zonder de toestemming van Marinus C. Gisolf en zonder bronvermelding

…