Inleiding

Puffend en hijgend lopen zij het smalle bospad verder naar boven. De geluiden van krekels, muggen of vogels horen zij allang niet meer en het enige waar zij naar kunnen kijken is om te zien hoever het nog is. Bijna zijn zij boven, waar het woud zich opent en opeens het hele laagland zich openvouwt. Het open stuk wordt bereikt en er ontrolt zich dit majesteitelijk vergezicht: WOW !! zoals de Amerikanen zouden zeggen. Het overweldigende uitzicht beleven zij ademloos – en niet alleen vanwege de zware klim.

Het is dit moment – een climax – dat in sommige delen van de wereld de wow! reactie oproept en wij het ‘wow-moment’ noemen. Wanneer wij het over toerisme hebben, dan praten we in de eerste plaats om dit kernpunt van wat een toerist wil en waarvoor hij zolang gespaard heeft: de beleving van iets, dat niet in de streek of land van herkomst van de toerist ligt, waar hij naartoe moest reizen en waar hij op zijn minst één nacht geslapen heeft, oftewel in het kort: de vakantie. Hoe werkt dit wow-moment nu precies en wat houdt het beleven in het toerisme eigenlijk in?

De Beleving

Het sublime moment in het toerisme is het moment van beleven. Zoals men bij het nuttigen van een maaltijd voedingsstoffen en caloriën tot zich neemt, is er een soortgelijke opname van impulsen via de zintuigen. We trekken de analogie door en noemen de prikkels die de zintuigen ontvangen de opname van Belevings Caloriën – in het kort BelCal. Deze BelCal worden verwerkt door het brein. Een eenheid opgenomen en verwerkte BelCal heet een ervaring.

Het proces van opnemen van BelCal (het beleven dus, oftewel de consumptie van een toeristisch product in ons geval) en de verwerking tot een ervaring maakt gebruik van een intellectueel “spijsverterings” systeem, gebaseerd op referentiekaders en in het geheugen opgeslagen beelden, geur patronen, geluiden etc. Het zou veel te ver voeren in te gaan op de werking van de hersenen. We merken alleen op, dat de directe inname van impulsen in eerste instantie de rechterhelft van ons brein betreft (ook wat het ongedwongen genieten aangaat), terwijl de verdere verwerking ervan door de linkerhelft van onze hersenen wordt gedaan. Dat leidt dan tot, onder andere, gebeurtenissen die “al geweest zijn” en daardoor onderdeel gaan uitmaken van ons verleden, wat weer te maken heeft met zaken, die we ons daarna – op onze manier – kunnen herinneren. De linkerhelft van ons brein bepaalt in hoge mate ons “ik” gevoel en wie we wel zijn. Het rechtergedeelte geeft ons de mogelijkheid te zien, te ruiken, te voelen wat ons op dit moment omringt zonder dat er nog een directe ‘censuur’ van ons “ik” aan te pas komt. Om als toerist uit de eigen sociale omgeving weg te zijn en mensen en dingen om ons heen waar te nemen, zonder dat ons eigen “ik” daar een dominerende en interpreterende rol in speelt, is een van de mogelijke gevolgen van de opname van BelCal en dan denken wij er wel aan dat deze opname doorgaans vrijwillig is. De toegepaste criteria noemen we hier referentiekaders, die ook weer verband houden met het vermogen om te kunnen associëren en verder bedoelen we met het woord referentiekader alle sociaal en cultureel vastgelegde vormen en normen om informatie te verwerken. De toepassing van onze eigen criteria op het waargenomene wordt populair gezegd wel de verwerking van indrukken genoemd.

De opname van BelCal kan groter worden, wanneer het makkelijker is te associëren – oftewel de toerist in kwestie al enige referentie heeft aangaande wat hij op dat moment beleeft of probeert te beleven, met andere woorden wanneer er elementen herkend worden. Indien wat hij beleeft al geheel bekend is, dan zal de toerist weinig BelCal opnemen (“er valt niets nieuws te beleven”); dit kan voorkomen wanneer de toerist zich in een voor hem goed bekende omgeving bevindt, bijvoorbeeld zijn thuis plaats – maar in dat geval is hij geen toerist meer, daar een toerist juist ergens anders moet zijn om toerist te wezen.

Het andere uiterste is, dat een toerist in een voor hem volslagen nieuwe omgeving terecht komt, die zo totaal anders is, dat de toerist geen enkel referentiekader beschikbaar heeft noch beelden in zijn geheugen om op terug te vallen of om ook maar iets te associëren. Het proces van verwerking van BelCal is dan nauwelijks mogelijk en de toerist zal niet veel beleven: hij zal waarschijnlijk wat wazig en verbaasd om zich heen kijken en zich geen raad weten. Wat ook wel gebeurt in dit soort omstandigheden, dat de toerist angstig wordt en dingen eng begint te vinden. Dan is de opname van BelCal dus gering.

Gekoppeld hieraan is het fenomeen dat een toerist ook moet leren hoe hij de verschillen opspoort tussen zijn thuiswereld en zijn toeristische attractie omgeving. Als een toerist alleen ziet wat hetzelfde is als bij hem thuis, dan zal de opname van BelCal gering zijn. Het proces hoe het waargenomene te toetsen aan bestaande kennis is een oefening die voor een ervaren toerist veel makkelijker is dan degene die voor het eerst op een grote reis gaat. Een toerist moet in zekere zin leren hoe iets te beleven, hoe hij BelCal opneemt en hoe die te verwerken.

De mate van het opnemen van BelCal hangt dus af van de omvang van bestaande referentiekaders bij de toerist. Populair gezegd hoort men ook wel dat er iets herkend moet worden of ergens moet iets bekends in zitten en deze uitdrukkingen hebben betrekking op deze referentiekaders, die gedurende de vakantie verder gevoed worden, als ook op de in het geheugen opgeslagen informatie, beelden en geuren, met andere woorden gaat het om zaken, die men al “weet”.

Om dieren te kunnen ‘spotten’ bijvoorbeeld, moet men over een of meer beelden in het geheugen beschikken van een bepaald dier; indien men niet weet hoe dat dier eruit ziet, dan zal het heel moeilijk zijn dat dier op te sporen. De ervaren gids heeft tientallen beelden opgeslagen van een dier, en bij alles wat de gids ziet zal het hem makkelijker vallen een beeld van wat hij ziet te koppelen aan beelden die hij al in het geheugen heeft. ‘Opeens’ zie je het dier wat je zoekt, m.a.w. het beeld op het netvlies van dat moment komt overeen met een eerder opgeslagen beeld. Daarnaast speelt bij een gids uiteraard ook zijn biologische kennis een grote rol en weet hij waar hij moet kijken om een bepaald vogeltje te vinden. Er is de praktijk van wat we noemen ‘met je oren kijken’: in een bos kun je een dier soms makkelijker opsporen door geluiden dan door beelden. Ook voor geuren geldt dit.

Voor het opnemen van BelCal door een toerist zijn er een aantal randvoorwaardes die hier invloed op hebben:

• - bestaande referentie kaders (o.a. gebaseerd op eerdere ervaringen, maar ook door films en televisie programma’s)
• - verwachtings patronen (o.a. gebaseerd op brochures, reisgidsen, internet, films)
• - emotionele gesteldheid van de toerist op het moment van het beleven – hij moet in de stemming zijn; indien hij bijvoorbeeld al moe is, dan wordt de opname van BelCal moeilijker. Dit geldt ook voor gemoedsgesteldheden zoals angst, argwaan, wanhoop, bezorgdheid, onwennigheid, etc.
• - de toerist moet goed voorbereid zijn, het juiste schoeisel dragen, de kleding die bij de beleving vereist is, mogelijkerwijs een verrekijker, etc.

Een aantal externe factoren zijn:

• - lokale condities (o.a. weersgesteldheid; indien op het moment van beleven het hoost van de regen, zal de opname van BelCal vermoedelijk gering zijn – of het moet vanwege de indrukwekkende regen zelf zijn, dat er enige BelCal opgenomen worden – een zware tropische regenbui is in zekere zin een belevenis)
• - aanwezigheid van een lokale gids, die het proces van het opnemen van BelCal kan vergemakkelijken, aannemend dat de gids inspeelt op de referentiekaders van de toerist. Als de gids bijvoorbeeld een lange opsomming geeft van de wetenschappelijke benaming van een reeks planten, dan kan het potentieel aantal op te nemen BelCal gering worden voor de doorsnee toerist – alhoewel machtig interessant voor een bioloog.

Het moment van beleven kan op verschillende wijze gedaan worden:geheel alleen (men is dan geheel afhankelijk van eigen observatie vermogen en referentiekaders);

• • met een partner, waarbij het referentiekader van de ander hulp kan bieden bij de observatie en beleving; ook kan men direct hardop commentaar leveren, wat een bevestiging inhoudt van het waargenomene;

  • met kinderen: zij dienen geholpen te worden het een en ander te observeren, te associëren en daardoor te beleven; het uitleggen van iets kan de opname van BelCal zelfs antameren;

  • met een groep mensen: hierdoor wordt de uitwisseling van referentiekaders verhoogd, maar ook de dominerende invloed van sommige ervan;
  • met een groep onder leiding van een gids: deze laatste helpt de mensen het een en ander in een referentiekader te krijgen (oftewel meer begrip te kweken); de gids helpt dus, zodat het product meer beleefd kan worden door een hogere opname van BelCal.

De BelCal die de toerist opneemt kunnen van diverse aard zijn. Allereerst neemt men BelCal in via de zintuigen: beelden, geluiden, reuk, temperatuur, tast en smaak. Daarnaast is er de lichamelijke inspannig, en dit kan een wandeling betreffen of een raft, boomtop zwiepen, fietsen, paardrijden, zwemmen etc.

Dan is er de sociale intuitie en het gedragspatroon die een belangrijke rol spelen. Sociaal contact kan een heel belangrijke bron vormen voor de opname van BelCal. Bij veel toeristen is dit zelfs de belangrijkste bron: het ontmoeten van mensen blijft vaak in het geheugen het langst hangen in een belevingswereld.

De toeristische attractie die geconsumeerd wordt in het toerisme dient een potentieel te bezitten zodat de toerist BelCal kan innemen. De belevingswaarde van een toeristisch product wordt gemeten naar het potentieel op te nemen aantal BelCal. Echter, het meten van BelCal is een weinig tastbare zaak. Indien er BelCal vallen op te nemen alleen door één zintuig (bijv. bij een vergezicht), dan nemen we aan dat het aantal op te nemen BelCal geringer is dan in het geval er meerdere zintuigen bij betrokken zijn. Een gids kan bij zijn uitleg van de verschillende aspecten en historische achtergrond van dat vergezicht het aantal op te nemen BelCal wat verhogen, maar na enige tijd neemt de toerist niets meer op en is hij wat we noemen “uitgekeken”. In die gevallen dat er meerdere zintuigen tegelijkertijd “aan het werk zijn” dan nemen we aan dat het aantal BelCal die opgenomen kunnen worden ook toeneemt.

Dan is er het element van actie. Als iets statisch is, dan raakt men er eerder op uitgekeken; is er echter van verandering sprake, dan kunnen we gedurende langere tijd BelCal opnemen. Naar een grote waterval waar we het water tot beneden aan toe zien neerplenzen kunnen we langer kijken dan naar een traag stromende rivier. Daarom nemen we aan, dat het aantal op te nemen BelCal voor een toerist die op het strand zit wat minder is dan voor de toerist die in een bos wandelt, waar men vele dieren kan zien, een waterval bezoekt, een aantal mooie uitzichten aandoet en ook nog een oude ruine bewondert.

Aan het strand kan men weliswaar eindeloos naar de rollende branding blijven kijken, maar in de herinnering blijft alleen de atmosfeer hangen door middel van vele over elkaar geschoven beelden en het kijken naar de branding levert geen eindeloze reeks ervaringen op. Het strand wordt dus juist gezien om uit te rusten – met andere woorden om BelCal te verwerken en niet om nieuwe dingen te beleven. Vaak nemen toeristen aan het einde van hun vakantie een paar dagen aan het strand om de opgenomen BelCal te kunnen herkauwen, tenzij hun vakantie licht verteerbaar is geweest – een paar toeristische hoogtepuntjes en verder niets, in welks geval men op het strand ligt om nog wat bruin te bakken, nemen we aan. Het werken aan de huidskleur mag dan een van de redenen voor een vakantie zijn en een toerist mag zich populairder voelen met een mooi kleurtje, het verrijkt de ervarings wereld niet.

Bij het meten van het potentiële opname niveau van BelCal speelt ook de lichamelijke inspanning van de toerist een rol. De inspanning op zichzelf (lichamelijke oefening dus) zou al opname van BelCal kunnen betekenen, zeker indien met beziet waar dit gebeurt. Daarnaast vormen activiteiten zoals raften, bergklimmen of skiën (en dan nog niet eens te spreken van het simpelere wandelen) een combinatie van de ervaring van het lichamelijk bezig zijn en de opname van BelCal via oog en oor in eerste instantie, maar ook via andere zintuigen.

 

 

Er is ook het effect dat men ergens teveel van kan opnemen. Een trektocht door de Alpen kan zoveel mooie uizichten opleveren, dat men verwend wordt en het niet meer raakt. Er bestaat een verzadigings punt bij het algemene publiek Als bij een plaats het paardrijden de belangrijkste BelCal bron is en de volgende plaats die de toerist bezoekt is dat weer het geval, dan kan de gemiddelde toerist wel eens genoeg krijgen van al dat gepaardrij – tenzij het een fervent paardensport liefhebber betreft. Degenen die rafting als sport beoefenen, kunnen hier niet genoeg van krijgen, maar de gewone toerist wèl. De toerist zal dus een zekere variëteit zoeken wat zijn toeristisch dieet betreft en de aanbod kant van het toerisme dient dit te weten en erop in te spelen.

» Deze website is niet commercieel en genereert geen inkomsten; daarom wordt het op prijs gesteld, wanneer diegenen die de inhoud ervan actief gebruiken een vrijwillige donatie maken – klein en symbolisch als die ook mag zijn – door op de DONATE toets te drukken (Paypal systeem) onderaan deze pagina «

 …